De mythe van Superdoc, of de arts als bovenmenselijk wezen.

In mijn vorige blog heb ik beschreven hoe het verborgen curriculum ertoe leidt, dat geneeskundestudenten leren om artsen als een aparte categorie mensen te zien. Dit leidt o.a. tot een verdwijnen van de empathie in de eerste twee jaren van de geneeskunde opleiding. zie ook: artikel artsennet

Door artsen als aparte categorie te definiëren  wordt de weg vrijgemaakt om artsen allerlei eigenschappen toe te kennen. Zo leren geneeskunde studenten: 

• dat artsen niet ziek worden 
• dat ze goed blijven functioneren zonder slaap
• dat ze veel uren moeten werken om genoeg ervaring op te doen
• dat ze niet gevoelig zijn voor financiële prikkels
• dat ze altijd doen wat het beste is voor de patiënt
• dat ze altruïstisch zijn
• dat ze alles beter weten dan anderen (uitgezonderd artsen met een andere specialisatie)

Specifiek over professionaliteit leren ze: 

• dat afstand houden professioneel is
• dat geraaktheid, betrokkenheid en emoties tonen onprofessioneel is
• dat wetenschappelijkheid gelijk staat aan kwaliteit
• dat protocollen optimale kwaliteit garanderen

Alles bij elkaar blijven er dus weinig menselijk zwakheden over. Dat zou niet zo erg zijn, ware het niet dat er eigenlijk ook niet veel menselijkheid overblijft. En dat betekent, dat artsen niet alleen afgesneden raken van de rest van de mensheid, maar ook van een groot deel van zichzelf. En dat doet een mens niet goed. Zelfs niet wanneer hij arts is. 

Over de gevolgen van deze mythe voor artsen, medewerkers, patiënten en de gezondheidszorg in het algemeen, volgende week meer.

Het verborgen curriculum in de geneeskunde, of hoe artsen gesocialiseerd worden in de opleiding.

In mijn blog van vorige week, heb ik het verborgen curriculum benoemd als oorzaak voor het arrogante en weinig zelfkritische gedrag dat veel artsen, en vooral medisch specialisten laten zien. 
De meeste studenten die aan een studie geneeskunde beginnen doen dit niet om arrogant te worden. Ze kiezen meestal voor het beroep van arts vanuit het verlangen om mensen te helpen, vanuit mededogen met de zieke medemens. Voor sommigen is de exclusiviteit (je moet ingeloot worden of heel goed gepresteerd hebben op je eindexamen) ook dan al aantrekkelijk, maar dat is een minderheid.
Het officiële curriculum in de geneeskunde wordt regelmatig tegen het licht gehouden en gemoderniseerd. In dit officiële curriculum staan zaken als communicatie, samenwerking, relatie met de patiënt en op een gezonde manier voor je zelf zorgen, op een prominente plaats. 
Maar hoe verder artsen in de opleiding komen, hoe minder hier van terecht komt.
En dat wordt veroorzaakt door het zogenaamde 'verborgen curriculum'. Dit verborgen curriculum vindt vanaf het begin van de opleiding  plaats. Het zijn de ongeschreven regels waaraan je moet voldoen om 'erbij te horen'. Het is hoe je als arts gesocialiseerd wordt. 
Een van de eerste dingen die geneeskundestudenten leren is om artsen (en dus ook zichzelf) als een andere mensensoort te beschouwen dan patiënten (of in feite: alle niet-artsen). 
Dit wordt nooit hardop verteld. Ik betwijfel zelfs of het bewust wordt overgedragen. Maar het resulteert in een grotendeels onbewuste overtuiging die de (aanstaande) arts apart zet van zijn medemensen.
Omdat mensen (en dus ook artsen) sociale wezens zijn, willen ze ergens bij horen. Door deze onbewuste overtuiging wordt de groep waar ze bij kunnen horen vrijwel geheel beperkt tot andere (aanstaande) artsen. En dat gegeven maakt de verdere socialisering in de opleiding vrijwel onontkoombaar en uiterst effectief. Als er maar één groep is waar je bij kunt horen, dan pas je je wel aan.

En wie is nu de kwade genius die het verborgen curriculum bedenkt? Niemand!
Zoals gezegd: het vindt in het verborgene en grotendeels onbewust plaats. Het heeft zich in de loop van de jaren (zo niet eeuwen) ontwikkeld en gebeurt gewoon. Zolang als het verborgen curriculum niet bespreekbaar gemaakt wordt zal het elk jaar op een nieuwe lichting studenten worden overgedragen. Volgende week meer over de inhoud van het verborgen curriculum en de gevolgen die het heeft voor  alle betrokkenen.

Zorg is duur omdat patiënten te veel willen??

Artsen zijn in de war, vooral medisch specialisten. Zij ervaren de wereld als vijandig (dokter-bashing) en voelen zich niet gewaardeerd. En ze begrijpen maar niet waar dat vandaan komt, want ze werken immers hard en zijn altijd druk om voor hun patiënten te zorgen.
Een artikel in Trouw, vanochtend, maakt duidelijk, waarom artsen niet begrijpen waarom ze onderwerp van kritiek zijn en tegelijkertijd wordt het glashelder waarom mensen tot dokter-bashing overgaan.
Het artikel is geschreven door een medisch specialist als reactie op een eerdere bijdrage door een gezondheidseconoom, die betoogt dat de explosieve groei van de kosten van de gezondheidszorg wordt veroorzaakt door en steeds groeiend en deels overbodig zorgaanbod.

Eerder is al duidelijk geworden, dat dit mechanisme in de zorg bestaat. Toen in het verleden extra medisch specialisten werden opgeleid, omdat de werkweken van de zittende specialisten te lang waren en de wachtlijsten te groot, gingen de nieuwe specialisten ook 60-80 uren werken en de wachtlijsten bleven, omdat het zorgaanbod navenant werd vergroot. En dat was vóór de invoering van de marktwerking in de zorg. Het is sindsdien niet minder geworden.

De betreffende specialist geeft iedereen ervan langs in dit artikel. De patiënten en media zijn dom ("Niet gehinderd door enige inhoudelijke  kennis op medisch, ethisch of epidemiologisch gebied") of op zijn minst onwetend. De verzekeraars hollen de autoriteit van de medisch specialist uit door bij een niet-behandel-advies patiënten naar het buitenland te verwijzen voor behandeling. Verder denken patiënten "te lijden aan een kwaal". 
De minachting voor alle niet-artsen druipt van het artikel. Hij probeert dit nog te camoufleren door zichzelf ook als horend bij de groep patiënten te benoemen ("de patiënten, wij dus"), maar dit is slechts een truc. Een die de ergernis alleen maar doet toenemen. 
Verder worden er 75 jarig patiënten opgevoerd die een operatie willen voor hun rugklachten omdat zij hun 18 holes niet goed kunnen lopen.
Het is niet duidelijk wat deze patiënten diskwalificeert om van hun klachten afgeholpen te worden: hun leeftijd of het feit dat ze golf spelen?
Er wordt in het midden een heel kleine paragraaf gewijd aan het feit dat artsen wel degelijk het zorgaanbod vergroten en dat zij dit zelfs (soms) uit winstbejag doen. Maar dat wordt meteen weer weggewimpeld. Zij doen het voornamelijk omdat bepaalde ziektes onderbelicht worden....
Is deze specialist nou bijzonder arrogant of weinig zelfkritisch? Nee, jammer genoeg niet. Worden alleen arrogante en weinig zelfkritische mensen medisch specialist? Ook niet.
Wat hier zichtbaar wordt is de gevolgen van het zogenaamde 'verborgen curriculum' in de artsenopleiding.
En het verschijnsel 'verborgen curriculum' verdient een eigen blog.
Tot volgende week.